ĐÁNH BI Ở LÀNG CHIỀNG

Thưa bà con! Trước khi đọc bài này, nếu bà con chưa đọc bài Đánh sảng ở làng Chiềng thì như mỗ đây xin bà con hãy đọc thêm bài "Đánh sảng ở Làng Chiềng"( List of villages in Chiang) để có cái nhìn tổng quan hơn về các trò chơi dân gian ở Làng Chiềng ở đường link dưới đây. Đa tạ bà con!

Đánh sảng ở làng Chiềng ( List of villages in Chiang)

Trẻ con làng Chiềng còn hay chơi trò đánh bi cũng rất ham. Ngày ấy không có bi ve, bi thủy tinh mua được như bây giờ. Bi được ghè đẽo bằng đá xanh vì làng Chiềng có dãy núi đá vôi chạy qua đến tận Thần Sa, Sảng Mộc, Nghinh Tường nơi có phong cảnh hang và thác nước Phượng Hoàng, thác nước Mưa rơi và di chỉ khảo cổ Thần Sa nổi tiếng đã được cấp bằng di tích lịch sử cấp quốc gia.

Đá ghè bi là loại đá vôi có màu xanh thẫm, chọn viên đá ít vết nứt rồi lấy dao cùn chặt nhẹ và đều vào xung quanh viên đá; khi đã thành hình hài viên bi thì phải gõ đều và nhẹ hơn. Khi viên bi đã tròn là đến công đoạn xoáy bi để đánh bóng cho nhẵn và tròn đều. Có hai cách đó là lấy vỏ ốc nhồi chọc vỡ một lỗ nhỏ hơn đường kính của viên bi sau đó cho viên bi vào lỗ đó rồi dùng hai tay xoáy đi xoáy lại cho viên bị tròn và nhẵn hoặc cũng có đứa lấy lọ đựng thuốc peniceline bỏ đi để xoáy bi. Làm cật lực chừng 2 buổi trưa là chúng đã có viên bi mới. Những lò chế tác bi thường là dưới bụi tre buổi trưa hè nắng gắt; bọn trẻ ghè ghè, đẽo đẽo lẫn tiếng rít của vỏ ốc vào đá xanh chói tai và tiếng kể chuyện, trêu ghẹo cãi nhau, tiếng ve kêu vang cả bờ tre; lắm khi làm mất giấc ngủ trưa của người lớn thường bị la mắng. Nhưng trưa nào cũng vậy cứ ăn cơm xong không kéo nhau ra vực Là Lìu chơi pháo đài thì chúng lại chơi bi, ghè bi râm ran cả góc làng. Chơi bi ở làng Chiềng cũng có khi cả thanh niên và trung niên tham gia, cách chơi không phải kiểu ăn bi như bây giờ mà chỉ có một viên bi nếu là đá xanh có khi chơi cả mùa, hết mùa bi sang mùa sảng, mùa khăng chúng lại vớt lăn lóc góc nhà, năm sau đến vụ lại đi tìm.

Làng Chiềng

Luật chơi như thế này: Trên một bãi đất bằng phẳng, khoét một lỗ hình tròn như lòng chảo đường kính chừng 1 gang tay gọi là lồ, một vạch ngang cách xa chừng 2 mét gọi là bít hay mít. Để xác định người được đi trước, người tham gia chơi phải đứng ở mít, bàn chân phải ngang hoặc dưới vạch kẻ, nhô lên sẽ bị coi là bét tức là xếp thứ cuối cùng hoặc đầu tiên từ dưới lên. Có thể đứng thẳng hoặc nhao người về phía trước để tung viên bi về phía lồ (Chỉ có lợi cho những thằng dài người). Ai vào được lồ thì người đó thắng và thứ tự được xác định cho nhưng ai có bi ở gần lồ hơn, nếu cùng vào lồ hay ngang nhau thì có thể tung lại nhưng thường là ai đi trước người đó thắng nên sau khi hiệu lệnh bắt đầu tất cả cùng tung bi về phía trước.

Sau khi xác định xong thì người thắng bắt đầu đi bằng cách phải bắn bi đối phương đi xa ít nhất là 3 gang tay gọi là tê, sau đó phải tung bi vào lồ gọi là chuy, tiếp tục bắn vào bi đối phương sao cho khoảng cách giữa 2 viên bi cũng là 3 gang tay thì được xác định là ra và đối phương thua. Nếu nhiều người chơi thì được tiếp tục bắn bi người tiếp theo. Nếu bị hỏng một trong các bước thì trò chơi dừng lại và đối phương hoặc người có thứ tự kế tiếp được chơi.

 Chơi bi thắng thua do kỹ thuật bắn, kết quả không ăn bi của nhau mà để tính chiến tích phong đẳng cấp trong làng và người xem cổ vũ, khâm phục không đỏ đen, không sát phạt, cá cược. Bãi đất chơi bi làng tôi ở đỉnh đồi, trung tâm làng cạnh bụi tre giữa các nhà ông Hoan, ông Khôi, ông Tép. Nay thì bãi đất đó bị thu hẹp lại do các nhà xác định chủ quyền, có nhà rào tre, có nhà xây tường bao bằng gạch. Xưa, cứ mỗi trưa hè trẻ con cả làng kéo nhau ra đánh bi, người làng rỗi việc ra xem, hóng mát, cổ vũ hò reo. Đấy cũng là công trường thủ công chế tác bi lớn nhất làng, muốn tìm con hay vợ tìm chồng, chồng tìm vợ cứ ra bờ tre có nhóm chơi bi là thấy. Chúng chơi có khi quên cả giờ chăn trâu hay đi làm đồng…

Chăn trâu thổi sáo. Nguồn: internet

Thời ấy, nay không còn nữa, trẻ con giờ chơi bi ve, bi thủy tinh mua 2000 quan tiền cụ Hồ được hàng chục viên để ăn thua của nhau. Không đứa nào còn biết ghè bi nữa. Trâu bò cũng bán sạch vì người ta đã cày máy, muốn tìm trẻ con thì ra quán điện tử internet hay quán bi –a đầu làng hoặc gọi điện thoại di động. Làng đang chuyển mình lên phố…

                                                                                           Lạng Sơn, vào hạ.