Có ông bạn vàng ở tít "nơi con sông Hồng chảy vào đất Việt" vừa gửi cho
cái truyện ngắn bèn "pót" lên cho bà con xem chơi. Nếu bà con thấy không
hay thì mỗ đây lại tháo xuống; Sau đây là câu chuyện bắt đầu:
Trước
khi xem truyện, hãy ngắm dung nhan của y với mỗ nhá (y mặc áo trắng, đầu
hói). Y vốn là bạn đồng môn với mình khi học ở trường Đại học sư phạm
Việt Bắc (Bắc Thái) vào thời hậu kỳ bao cấp những năm cuối của thế kỷ
trước. Y có máu viết văn, mình không dám bình văn của y vì...còn giữ
tình bằng hữu!
SÉO TỈ CÓ BA CÔ GÁI
- Quang Chi -
Buổi chiều ở Séo Tỉ bao giờ cũng mịt mù sương bay. Cái lũng
nhỏ nằm sâu trong dãy Hoàng Liên này hình như chưa bao giờ không có sương. Cuộc
sống nơi đây tĩnh lặng, ngưng đọng. Đường vào gập ghềnh, dốc đứng cheo leo, từ
thị trấn vào phải đi qua năm con dốc lớn, đầu bản là cánh rừng thông chen lẫn
những cây Tống quá sủ xù xì, cánh rừng thăm thẳm màu xanh này tạo nên vẻ thâm
nghiêm, bí hiểm của nơi đây, càng khiến cho Séo Tỉ vốn xa xôi trở nên càng xa xôi
hơn. Rừng già thâm nghiêm như cất giấu cái bản nhỏ bé này. Nếu không có những
buổi các thôn bản lên xã họp, không có những phiên chợ để người trong bản đi bán
thảo quả thì có lẽ người ta quên rằng trên đời này có một vùng đất nhỏ có cái tên
thật xa xăm: Séo Tỉ.
Thoan đang thả mái tóc dài xuống chậu nước
bồ kết gội đầu, hương bồ kết khiến cho hồn cô thư thái. Những chiều mùa thu như
thế này cánh đồng quê cô cũng mịt mù sương dăng, mùi thơm của rơm rạ đốt trong
ngày mùa toả ra quấn quện lấy hồn cô. Thoan thường đun nước bồ kết gội đầu, cô
không thích dùng mỹ phẩm, Tóc gội bồ kết đen mượt có mùi thơm thoang thoảng e ấp.
Đang mải với những suy nghĩ đâu đâu Thoan bống giật mình:
-
Cô giáo gội đầu à?
Thoan quay lại. Một cậu bé xốc xếch tay cầm
xâu cá suối đứng nhoẻn cười:
-
Có xâu cá vừa câu, cho cô giáo đấy.
Thoan mỉm cười: Sao không để nhà ăn hở Sếnh?
-
Nhà có rồi mà, cô giáo nấu ăn đi.
Nói xong nó chạy biến. Thoan thoáng mỉm
cười nhớ lại lúc mới đến đây, bon trẻ chưa quen cách xưng hô cứ mày, tao tuốt.
Đến nhà ghi tên trẻ để dạy phổ cập hỏi “bố
mẹ đi đâu?” “nó lên nương rồi”…
Trẻ thấy anh, chị, bố, mẹ về là mách luôn “có
cô giáo tìm mày đấy”… Phải dày công lắm ba chị em Thoan, Oanh, Châu mới đưa
bọn trẻ dần vào nề nếp, biết thưa gửi, biết xưng hô với người lớn đúng vai.
Thoan chợt nhớ có lần chính Sếnh xốc quần chạy qua lớp Oanh đang dạy buổi chiều
hỏi: “Cô giáo thấy em ngựa chạy qua đây
không?” thì ra cu cậu đi chăn ngựa, mải chơi để ngựa chạy đâu mất đi tìm,
vì cô giáo dạy người ít tuổi gọi là em nên hỏi cô giáo là em ngựa. Lên lớp về, Oanh kể chuyện đó cả ba đứa cười chết rũ. Thế
mà đã hơn hai năm ở đây rồi, Thoan thoáng buồn. Gội đầu xong cô đi nấu cơm,
mang xâu cá làm sạch xiên vào que đặt trên bếp than, chờ bạn về. Hôm nay Oanh
và Châu ra trường chính đổi đồ dùng dạy học. Từ Séo Tỉ ra trường chính mất đến
hơn hai tiếng đi bộ đường rừng. Khổ đến đồ dùng dạy học cấp I mà mỗi trường
được vài bộ, các phân hiệu cứ phải đổi nhau, giáo viên cứ đến thứ bảy, hoặc chủ
nhật mang ra trường chính đổi. Oanh và Châu đi đổi nhân thể mua ít kẹo cồ, mì
tôm mang về. Các cô phải bớt tiền lương ra để mua kẹo và mì tôm để dỗ trẻ đi
học đều, lớp 1 ở đây cứ phải mì tôm bẻ ra dỗ bọn trẻ học, kẹo dành làm phần
thưởng cho những đứa học khá, chúng mà bỏ học thì mất chuẩn phổ cập. Những gói
kẹo làm phần thưởng khích lệ bọn trẻ đến lớp đều hơn. Thoan đang nấu nồi rau
cải thì tiếng Châu đã oang oang:
-
Có cái gì thơm thế. Thoan ơi rửa nồi đi luộc mấy củ sắn các chị cho này.
Oanh thấy xiên cá thơm lừng trong bếp
cười rũ:
-
Lại có học sinh nào đút lót phải không?
Ba cô gái ríu rít cất những thứ lỉnh kỉnh
lên giá trên lớp. Cái lớp học đơn sơ với hai cái nhà gỗ ván thưng, dành cho hai
lớp học, một lớp phải học chiều. Một gian nhà được ngăn ra làm nơi trú ngụ giáo
viên. Lớp học đơn sơ trên bản nhỏ đã duy trì được hơn 5 năm nay rồi. Cả 3 cô
gái Châu, Thoan và Oanh về đây hai năm trước thay cho hai cô giáo cũ chuyển
vùng và tiếp nhận luôn cả học sinh lớp 3 từ trường chính chuyển về. Họ tốt nghiệp sư phạm ở tỉnh khác, không xin được
biên chế ở quê nên xung phong lên đây dạy hợp đồng trong chiến dịch phổ cập của
toàn tỉnh. Trời vùng cao tối nhanh, các cô gái thắp đèn dầu ăn cơm. Thấy bảo
sang năm sẽ có điện lưới, nên họ vẫn phải dùng đèn dầu. Miếng cá suối nướng
thơm lừng béo ngậy, quyện với rau cải Mèo thật đậm đà trong bữa cơm chiều. Vừa
ăn cơm họ vừa nói chuyện. Châu vẫn oang oang:
-
Tuần sau phòng sẽ vào trường mình kiểm tra, không biết có vào phân hiệu mình
không, nhưng cái Oanh từ mai nhớ cho học sinh lao động dọn khu đất sau lớp đi,
mất vệ sinh quá.
-
Ừ, nhưng có phải tại lớp tôi đâu bà
– Oanh cãi.
-
Đấy là do đợt mưa vừa rồi đùn xuống nhưng vẫn phải dọn. Mai lớp tôi với bà làm – Thoan ngắt lời, bởi cô biết nêu không xen vào thì Châu và Oanh sẽ
xảy ra cãi vặt.
Đêm vùng cao se lạnh. Cái lạnh thật ngọt
ngào nó cứ gợi cho người ta nhiều nỗi. Thoan nhớ những đêm như thế này Thưởng
hay mang đến cho cô những gói ô mai để “em
ngậm cho khỏi ho…” rồi những cái hôn dài, những cái vuốt ve mơn man trong
hơi thở nồng nàn đắm đuối…
-
Sao mặt nghệt ra thế kia. Lại nhớ thằng ấy rồi phải không? - Tiếng Châu oang oang - Ừ thì Dẫu lìa ngó ý còn vương tơ lòng mà.
-
Nó đã chạy mất dép rồi thì nhớ làm quái gì. Đấy bà thấy cứ như tôi ấy, lên vùng
cao đi phổ cập tôi pheng luôn. Hôm chia tay chàng còn làm bộ khóc nhé, nhưng
tôi biết thừa, tôi bỏ là đi theo đứa khác ngay, răng như ỳ, tháng sau tôi về
mua chăn đã thấy cập kè em khác rồi
– Oanh cười như mếu, đôi mắt có hàng mi dài cụp xuống ngân ngấn nước.
-
Thôi đi ngủ - Thoan nói,
cô buông màn cuộn chăn nằm trên giường suy tư. Ừ, sao mình lại nhớ Thưởng nhỉ,
nỗi nhớ chẳng có cơn cớ nào. Hồi đầu Thưởng hay gửi thư cho cô, rồi lần chàng
đến thăm mới đến trường chính đã vội quay về. Tháng sau cô nhận được lá thư đại
ý “mẹ anh đi xem bói bảo chúng mình không
hợp nhau…”. Thoan đã khóc như một đưa trẻ khi đọc dòng chứ ấy. Nhưng rồi
vết thương cũng lành sẹo. Chỉ có Châu là đã có đám hỏi ở nhà cuối năm nay cô sẽ
cưới. Chồng cô là một anh thợ mộc chăm chỉ. Châu bảo, “cưới xong tao đưa chàng lên đây, tha hồ mà làm nghề”. Một thoáng
gợn lên trong lòng Thoan, Châu ăn sóng nói gió nhưng sao nó lại được ưu ái thế.
Tiếng gió thổi xào xạc qua cánh rừng tống quá sủ cứ lào khào, thầm thì. Những
chiếc lá xạc xào như những đôi bàn tay của tình nhân đang mơn man vũ điệu tình
ái. Người Thoan chợt nóng bừng. Cô chìm dần trong giấc ngủ. Nửa đêm, bàn tay
nào bỗng lần giở khuy áo ngực của Thoan mơn trớn, người cô nóng bừng, cứng lại,
một cảm giác ướt át thèm khát dâng lên. Thoan oằn người khao khát... “Bỏ tay, Oanh, không đùa…”. Miệng nói
nhưng cô cứ để im cho bàn tay Oanh sục sạo… Sáng hôm sau, Thoan đang rửa mặt
thì Oanh dậy, cầm thau ra. Thoan liền nói:
-
Từ sau thì về giường mình mà ngủ nhé.
-
Nhưng ngủ một mình rét lắm, với lại để cho bà khỏi nhớ thằng ấy – Oanh khúc khích cười.
-
Đồ phải gió – Thoan gắt
-
Ối dào, đêm qua tao mơ đứa nào rên như mèo cái đấy – Châu phá lên cười – Lại còn sĩ.
-
Thôi không đùa nữa các nỡm, ăn sáng còn lên lớp cái Oanh gọi học sinh đi lao
động nhé – Thoan nói.
Cả tuần trôi qua chả thấy bóng dáng phòng
vào kiểm tra. Cả ba đứa buồn thiu. Ở đây sao mong có người đến thế. Cái ồn ào,
cái không khí chuyên môn sẽ xua đi cái tù túng chất chội của nơi này.
Tuần sau nữa trôi qua, có công văn của
phòng giáo dục về việc xét vào biên chế, hẹn thứ 6 tuần tới ra gặp tổ chức. Cả
3 cô gái phấp phỏng, ngày thứ 5, các cô giao bài tập cho học sinh. sáng hôm sau
các cô lên đường sớm. Trời còn mù mịt sương bay, ba ngọn đuốc sa mu chập chờn
trên con đường núi. Ra đến phòng giáo dục huyện đã hơn 10 giờ sáng. Các cô líu
ríu bước vào. Khuôn mặt anh cán bộ tổ chức lạnh tanh:
-
3 cô đến có việc gì?
-
Dạ… cả 3 ngập ngừng đưa
công văn.
-
À, các cô ra ngoài viết đơn nhé. Viết xong mang vào nộp và trình bày với tôi.
Tuần sau là xét đấy.
Ba cô gái ra ngoài ngồi xuống dãy ghế
trước cửa phòng tổ chức. Thoan được gọi vào trước, cô hồi hộp nộp lá đơn. Anh
cán bộ nhận đơn, rồi hỏi cô khá cặn kẽ về hoàn cảnh gia đình, về nguyện vọng,
đặc biệt anh nhấn đi nhấn lại rằng các cô đã công tác lâu ở phân hiệu khó khăn
nhất, nếu cố gắng anh sẽ giúp có ý kiến trong đợt xét biên chế và nếu có thể sẽ
cho chuyển vùng. Nếu được, thì tháng sau sẽ có quyết định biên chế chính thức.
Họ ra về lòng khấp khởi mừng với bao hy
vọng. Họ đều được đánh giá là chuyên môn vững có nhiều cố gắng, hy sinh cho
ngành trong công tác phổ cập giáo dục. Trước khi về các cô ghé qua chợ huyện,
bên cạnh những vật dụng cần thiết cho cuộc sống ở trường mà họ mua cho mình,
không thể thiếu những gói kẹo cho bọn trẻ. Về qua trường chính, gặp chị Minh là
giáo viên kỳ cựu, cả 3 hớn hở tranh nhau kể chuyện được tổ chức gọi. Chị cười
nửa miệng: Cái đó phải xem, “trôn trẻ, miệng tổ chức”, nhất quen, nhì thân chưa
bằng có nhiều đạn mà bắn các em ạ… Chị cứ nhìn đời đen tối chứ, các anh tổ chức
hôm nay động viên bọn em nhiều lắm… Chỉ có cái Thoan và cái Oanh muốn chuyển
thôi, chứ em thế nào cũng được, vào biên chế, cưới xong em đưa chồng lên đây
làm mộc đỡ mệt đầu chị nhỉ… Tiếng nói cười. Rồi bao chuyện cứ ríu rít lên. Thôi
chết, tối rồi, chúng em xin phép về đây.
Một tháng trôi qua, một tháng nữa vẫn bặt
tăm, chả có đứa nào có quyết định. Tất cả vẫn nguyên như cũ, vẫn lên lớp đều
đặn. Ngoài suối vẫn rì rầm con nước chảy, vẫn những đêm dài cô đơn trong cái
lạnh thấu xương của vùng cao. Đầu bản, con đường đi vào qua suối là những vạt
ngải cứu rừng mùi thơm hăng nồng. Hôm đi họp hội đồng ngoài trường chính về, cả
3 chẳng ai nói với ai câu nào. Tất cả đều u ám, đều có một cái gì bực bõ ,chán
chường.
Về đến nhà, 3 cô gái nằm vật ra giường.
Chẳng nói, chẳng rằng. Cuối cùng Châu lên tiếng trước:
-
Tại sao họ lại làm ăn thế cơ chứ. Các đồng chí là những người có năng lực nhưng
vì điều kiện số lượng chỉ tiêu biên chế có hạn nên các đồng chí chờ đợt sau – Vừa nhại, giọng Châu vừa dài ra. Khốn nạn thật, thì ra chị Minh nói đúng, chỉ
có sền thôi…
Giọng Châu uất ức. Oanh ngồi nhỏm dậy
-
Mình chẳng biết ra sao nữa, hy vọng lên đây dạy để có công việc ổn định, được
vào biên chế chứ nếu hợp đồng thì tớ ở nhà dạy hợp đồng ngay xã… Không cả 3
chúng mình không dạy nữa, về quê dạy hợp đồng?
-
Đúng đấy - Châu hưởng
ứng - Ở đây chả ma nào vào đâu, đấy năm
ngoái có mấy đứa vừa ra trường ngấp nghé, nhưng đến trường chính đã bỏ…
-
Nhưng…Thoan ngập ngừng
-
Không những gì cả, mai lên lớp báo nghỉ. À mà dạy buổi cuối nhé, ngày kia đi…
Chiều tối hôm sau, tan lớp về cả 3 không
ai nói lời nào. Không khí như quánh đặc trong sương chiều. Thoan lên tiếng trước:
-
Chả biết các bà thế nào nhưng lớp tôi chúng nó tình cảm lắm, hôm nay chẳng đứa
nào ăn kẹo mình cho. Con Mỷ bé nhất lớp mếu máo hỏi: Cô giáo bỏ em à - Nói đến đấy Châu nghẹn lại, hai dòng nước
mắt oà ra. Trước mắt Thoan là hình ảnh của những đứa trẻ nghèo nhếch nhác mặt
buồn thiu long lanh nước mắt khi biết tin cô giáo sắp bỏ đi.
-
Lớp tôi cũng vậy, Thằng Sếnh khóc to quá. Thương lắm...hư... hư - Tiếng Oanh nức nở. Cả 3 ôm nhau oà khóc,
trong lòng họ dâng lên nỗi tủi hờn, niềm ân hận, sự luyến tiếc. Trời tối rồi mà
cả ba vẫn ngồi bên bếp. Bữa cơm tối thiếu hẳn tiếng cười, tiếng trêu chọc nhau.
Cả 3 người cúi mặt cố gắng ăn cho thật nhanh, ăn mà chẳng dám nhìn mặt nhau. Bát
cơm ăn sao mà nghẹn ngào. Vừa dọn dẹp xong, ngoài hiên nhà có tiếng hỏi:
-
Các cô giáo có nhà không?
Ngó ra, Thoan thấy già bản và các cụ già
trong bản đang đến. Có người cầm ống điếu to đùng.
-
Mời các bác vào nhà…
Cả tốp người đã vào trong gian nhà. Họ
ngồi xuống bên bếp lửa. Tiếng rít thuốc lào xoe xóe, hơi thuốc lào đặc quánh cả
không gian, nhưng tất cả vẫn im lặng. Già bản Chin cất tiếng đầu tiên phá tan
không khí yên lặng:
-
Các cô giáo sắp bỏ bản bỏ trường à?
Cả 3 cô gái lúng túng không biết nói
sao. Đất Séo Tỉ này không có duyên giữ
cái chân cô giáo rồi. Tiếng ai đó vang lên buồn bã.
-
Bọn trẻ giờ biết cái chữ rồi, chúng nó biết tính tiền giúp bố giúp mẹ rồi,
nhưng vẫn cần phải học đấy các cô giáo à – Già Chin vẫn thủng thẳng – Có học thì mới không đói nghèo chứ. Các cô giáo cứ ở đây với dân bản,
có ngô ăn ngô, có sèo đắng ăn sèo đắng, đất Séo Tỉ không để các cô giáo đói đâu.
-
Dạ không phải vậy ạ…
Châu lúng túng…
Già Chin lặng nhìn tất cả mọi người yên
lặng bên bếp lửa. Tàn lửa bay lên, khói sa mu tỏa mịt mù, với tay cầm cành củi
mới dúi sâu vào bếp già thủng thẳng:
-
Ngày xưa, người Mông ta cũng có chữ đấy, mọi người à. Thần Nông dạy cho người
Mông ta biết trồng cấy, thần cũng là người cho ta giống lúa, giống ngô, giống
kê đấy, lại dạy dân ta biết xe lanh dệt vải. Có cái ăn mà vẫn khổ, Vua ta mới
đi tìm Thần Nông xin Người cho cái chữ để dân Mông ta bớt khổ. Thần mới cho
chữ, từ đó mỗi ngày của người Mông là một ngày hội vui. Vua Quỷ thấy thế tức
lắm, nó tìm cách ăn cắp chữ của người Mông, nó chờ Vua ta ngủ bò đến ăn hết
chữ, từ đó người Mông mất chữ sống khổ cực. Vua ta tức giận sai những người tài
giỏi đi đòi chữ, chính Vua cũng đi đòi chữ… Nhưng rồi không ai trở về. Từ đó
người Mông ta sống tăm tối lắm. Giờ có các cô giáo về đây dạy chữ cho bọn trẻ,
làng bản đã vui lên hơn đấy. Thế mà cô giáo đi, cái chữ lại bay theo chân cô
giáo mất thôi…
Nghe già Chin nói, các cô giáo òa khóc nức nở. Tiếng
gió rừng lào xào ngoài kia hòa cùng tiếng nước của con suối đầu bản cứ vang xa,
vang xa. Ngày mai bọn trẻ sẽ ra sao, chúng lại tụ tập đánh quay, đánh pao, rồi
cái chữ sẽ không ở lại trong đầu nữa. Bao nhiêu công lao dạy dỗ giờ bỗng đem đổ
vào rừng ma kia ư? Cánh rừng sa mu có chen lẫn những cây những cây tống quá sủ
cổ thụ vẫn âm u trong sương lạnh. Những cây tống quá sủ xù xì, rêu phong yên
lặng, nhưng những chiếc lá dày ram ráp của nó quệt vào nhau trong cơn gió nghe
như tiếng van vỉ xa xôi…Tiếng con chim nào cứ khắc khoải trong rừng đêm, bắt cô
trói cột hay khó khăn khắc phục? chẳng biết nữa nhưng tiếng chim cứ khắc khoải
da diết nỗi niềm.
